Jak i po co rozmawiać z dziećmi o emocjach?
Emocje towarzyszą nam
od urodzenia. To dzięki nim w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa
nasze otoczenie „wie” co się z nami dzieje, jakie są nasze potrzeby i może je
zaspokajać. Emocje pozwalają też regulować napięcie będące w naszym organizmie
z powodu różnych sytuacji zewnętrznych. Poza tym bez emocji nasze życie było
szare i jednostajne. Niektóre z
emocji, takie jak wstyd, strach, złość, smutek spędzają nam sen z powiek i
często wolelibyśmy, żeby ich po prostu nie było, byśmy nie musieli ich
przeżywać. Wiadomo – są to emocje nieprzyjemne. Ale z drugiej strony, jakie byłoby nasze życie
bez radości, wzruszenia czy zaskoczenia?
Emocje
spełniają też bardzo ważne funkcje w naszym codziennym życiu:
1. Motywują
do działania:
podejmujemy działania zmierzające do odczuwania emocji pozytywnych, a
jednocześnie unikamy działań, które „kojarzą” się nam z przeżywaniem emocji
negatywnych, np. częściej pomożemy komuś aby być pochwalonym i odczuć „dumę”
niż zniszczymy coś aby odczuć „wstyd”.
2.
Pomagają przetrwać,
rozwijać się i uniknąć niebezpieczeństwa : emocje postrzegane są jako forma adaptacji do
otoczenia. Gdy odczuwamy strach, jesteśmy bardziej skłonni do zaprzestania
działania, które je powoduje, gdy czujemy miłość – chętniej powtórzymy takie
działanie. Emocje pomagają w
odnalezieniu życiowej roli poprzez motywowanie do szybkiego działania i
podejmowania decyzji, które maksymalizują szanse na przetrwanie i na
odniesienie sukcesu.
3. Pozwalają innym nas zrozumieć: Podczas interakcji z innymi ludźmi ważne jest,
aby dawać wskazówki, które pomogą im zrozumieć nasze uczucia. Te sygnały mogą
obejmować emocjonalną ekspresję wyrażaną językiem ciała, np. wyraz twarzy,
związany z poszczególnymi emocjami, których doświadczamy. Gdy mówimy członkom
rodziny, że czujemy radość, smutek, podniecenie, lub lęk, przekazujemy im ważne
informacje, które mogą wykorzystać do podjęcia działań.
4. Uczą empatii:
Emocje dostarczają nam również informacji o nas samych. Komunikacja społeczna jest ważnym elementem codziennego
życia i relacji, nie da się nie reagować na emocje innych. To pozwala budować
głębsze, bardziej znaczące relacje z przyjaciółmi, rodziną i
najbliższymi.
Dlaczego
ważne jest aby rozmawiać z dziećmi o emocjach?
·
pomaga to dzieciom przyglądać się
własnym uczuciom i wiązać je z konkretną sytuacją – to wzbogaca doświadczenie;
·
pozwala rozumieć rzeczywistość:
“podejmujesz jakąś decyzję, która ma określone konsekwencje”;
·
rozwija świadomość siebie;
·
poszerza słownik emocji (lepiej, trafniej
nazywamy emocje);
·
dzięki dzieleniu się swoimi emocjami z
innymi (np. rodzicami, rówieśnikami) tworzymy więź, zawieramy przyjaźnie;
·
uczymy się zasad, które rządzą relacjami
międzyludzkimi;
·
dowiadujemy się, że nie wszyscy myślą i
czują tak jak ja, że inaczej reagują – pokazuje to odmienność w zachowaniach i
reakcjach ludzi oraz ich różnicach w pragnieniach i marzeniach;
·
dzięki rozmowie o emocjach odkrywamy, że
każdy posiada swój wewnętrzny świat uczuć i myśli.
Jak
rozmawiać z dziećmi o emocjach?
· Warto
wyjaśnić dziecku skąd się biorą emocje – warto pokazać związek MYŚLI – EMOCJE –
ZACHOWANIA. Dziecko musi widzieć, że emocje pojawiają się na
skutek naszych myśli, a to jak się zachowamy zawsze ma konsekwencje, uczmy jak
wyrazić np. złość, aby konsekwencje społeczne były jak najmniej dotkliwe;
· Unikajmy stereotypów – ludzie mają różny poziom wrażliwości i
sami podejmują decyzję, w jaki sposób zachować się w danej sytuacji. Nie
generalizujmy, że np. dziewczynki bardziej coś przeżywają, a chłopcy nie mają
uczuć, bo to nieprawda!!!
· Odwołujmy się do bohaterów z literatury – czytanie książek,
opowiadań, bajek daje dziecku możliwość utożsamiania się z postaciami, uczy
rozwiązywać problemy, radzić sobie z trudnymi przeżyciami;
· Pokazujmy dzieciom nasze emocje, nawet jeśli są silne. Uczmy ich
na własnym przykładzie, że nie zawsze radzicie sobie z własnymi uczuciami, że
też zdarza się wam mieć gorszy dzień czy też macie kłopoty, które was smucą,
złoszczą – to uczy dzieci przeżywania smutku, porażki, paradoksalnie daje im
siłę, że też sobie poradzą;
· Rozmawiajmy z dziećmi o emocjach przeżywanych każdego dnia,
nazywajmy co nas ucieszyło, zasmuciło, zaskoczyło itp. 5 minut poświęcone
wieczorem przed spaniem pozwoli nam poznać lepiej nasze dziecko i jego świat
wewnętrzny.
· nie ma złych ani dobrych emocji. Każda emocja pojawiająca się w
naszym ciele jest ważna, warto ją zauważyć i „dokładnie obejrzeć”. Dzięki temu
możemy dowiedzieć się wiele o sobie.
Początkiem rozmów o emocjach może być gra planszowa,
którą możecie Państwo wydrukować lub sami stworzyć.
Do gry potrzebne są pionki (dla każdego uczestnika)
oraz kostka. Gdy gracz stanie na polu z „buźką” nazywa emocje tam narysowaną
oraz opowiada o ostatnim wydarzeniu, gdy ta emocja się pojawiła. Oczywiście
opowiadania podczas całej gry nie mogą się powtarzać. Wygrywa osoba, która
pierwsza dotrze do mety.
Gra może być początkiem rozmowy o różnych emocjach
pojawiających się u jednej osoby, o różnicach lub podobieństwach w odczuwaniu
emocji przez różnych domowników.
Życzę udanej rozgrywki!
Psycholog,
Aleksandra
Kazimierska
